حبیب لاجوردی، با ضبط صوت علیه فراموشی
۳ مرداد ۱۴۰۰، حبیب لاجوردی، مدیر پروژه تاریخ شفاهی ایران در مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد درگذشت.
فراموش نخواهد شد، چون نامش با تلاش برای به یاد آوردن و ضبط خاطره گره خورده است. حبیب لاجوردی، متولد ۸ فروردین ۱۳۱۷ در تهران، در روز ۳ مرداد امسال در شهر واشنگتن درگذشت.
او در آمریکا و انگلستان درس خوانده بود. از دانشگاه آکسفورد درجه دکترای اقتصاد داشت. پس از تحصیل به ایران بازگشت و به کار در زمینه صنعت و نیز تدریس پرداخت. شاهد حوادث انقلاب بود. پس از انقلاب در خارج در مرکز مطالعات دانشگاه هاروارد عهدهدار پیشبرد پروژه تاریخ شفاهی شد. او و همکارانش با بیش از ۱۳۰ نفر مصاحبه کردند، با کسانی که در ایران مسئولیتهایی داشتند یا در کوران حوادث قرار گرفته بودند.
مضمون و ساختار گفتوگوها
مصاحبهها ضبط شدهاند و بعدا به صورت مکتوب درآمدهاند. آنها ساختار به نسبت ثابتی دارند، و گاهی چند ساعت میشوند. از طرف گفتوگو پرسیده میشود که درباره خاستگاه خانوادگی و زندگینامه خود بگوید. سپس مصاحبه متمرکز میشود بر روی موضوعی که مصاحبهشونده از نزدیک با آن آشناست. گفتوگو از طرف مصاحبهگران به ندرت قطع میشود. افراد به تفصیل حرف میزنند و دیدهها و شنیدهها و برداشتهای خود را انتقال میدهند. مصاحبهگر قضاوت نمیکند و درگیر بحث نمیشود. هدف ضبط خاطرات است. مورخان باید با این مواد خام کار کنند، دست به مقایسه و سنجش بزنند و به تصویری در حد مقدور همهجانبه برسند.
یک اهمیت گفتوگوها با مسئولان حکومت پهلوی در ایران است که یک نگاه از درون عرضه میکنند. چه بسا معلوم میشود بحران و فروپاشی درونی نقشی اساسی در سقوط نظام داشته است. به فایل اکثر گفتوگو در یوتیوب نیز میتوان دست یافت.
نظرها
بیژن
حبیب الله لاجوردی را فقط ایرانیها با نام تاریخ شفاهی ایران میشناسند. در حالیکه ایشان سال 54 شعبه دانشکده مدیریت هاروارد همان جاییکه بعد توسط مهدوی کنی مصادره شد و نام دانشگاه امام صادق را بر آن گذاشتند. اصلا پل مدیریت در پارک وی تقاطع سعادت آباد بخاطر وجود همین دانشگاه نام گذاری شد. او دو نسل از مدیرانی را پروراند که هنوز نامی ترین مدیران ایران هستند. ضمنا یکی از بهترین و جامع ترین کتابها در باره جنبش کارگری ایران را ایشان نوشته و سال 62 یا 63در ایران منتشر شد. کتاب بسیار مهمی است.